“Onze emballage-automaat stimuleert leerlingen om hun eigen afval op te ruimen”

Bij locatie Het Vlier, onderdeel van het Etty Hillesum Lyceum, staat sinds oktober een emballage-automaat voor blikjes, plastic flessen en limonadepakjes. TOMRA Systems heeft de school gevraagd mee te werken aan een pilot, die als doel heeft te experimenteren met systemen en methoden om afval in te zamelen. Operationeel directeur René Hissink van TOMRA Systems: “Om te voorkomen dat ze hun afval zomaar weggooien zijn we op zoek naar de beste manier om leerlingen te motiveren om hun afval in de automaat te gooien.”

Zodra scholieren een blikje, flesje of kartonnen limonadeverpakking bij de emballage-automaat inleveren start een loterijprogramma, waarmee ze kortingsbonnen van een euro voor de kantine kunnen winnen. De machine is zo ingesteld dat er gemiddeld eens per 40 keer dat er afval wordt aangeboden een kortingsbon wordt uitgedeeld. “Deze pilot is een idee van TOMRA,” legt hoofdconciërge Harry Dekker uit. “Zij hebben ons in het verleden benaderd hoe wij met het afval omgaan. Wij hebben aangegeven dat het een puinhoop is, zoals op bijna elke school. Toen hebben ze deze automaat ontwikkeld.”

Snoeproutes

TOMRA Systems is van oorsprong leverancier van de systemen waarmee in supermarkten flessen met statiegeld ingeleverd kunnen worden. Maar men is ook op zoek naar manieren om afval in te zamelen waarop geen statiegeld zit. In die zoektocht kwam men onder anderen terecht bij scholen. René Hissink ziet het als een uitdaging om de kantines en de snoeproutes tussen scholen en winkels schoon te krijgen. “Voor ons was het meteen duidelijk dat je het apparaat op school neer moet zetten. Want leerlingen lopen naar de winkel, kopen daar wat, ze consumeren onderweg en gaan vervolgens weer naar school. Als je ze op een of andere manier kunt bewegen het afval nog even vast te houden tot aan school scheelt dat in elk geval een hoop rommel en ergenis in de buurt.”

Zonder enige vorm van beloning zijn mensen doorgaans niet bereid hun afval in de automaat te gooien, zo blijkt uit experimenten van TOMRA. “Hoe hoger de beloning, des te beter het aanslaat. Als je een euro per leeg flesje of blikje zou geven, zou er geen afval meer op de school te vinden zijn. Maar dat is economisch niet haalbaar, dus moet je wat slimmer zijn en een andere manier zien te vinden. Dat kunnen punten zijn, munten, waardebonnen, een loterijsysteem, er zijn allerlei methodes denkbaar.”

Animo ebt weg

Het loterijsysteem bij Etty Hillesum geeft voorlopig te weinig prikkels om heel effectief te zijn. Vergezeld door een uitgebreide campagne met affiches en stukje in de schoolkrant werd de emballage-automaat in oktober geplaatst. In het begin gooiden de leerlingen er regelmatig vuil in, maar na verloop van tijd is dat wat minder geworden. Harry Dekker: “Zodra ze ontdekten dat er maar af en toe een bonnetje uitkomt is de animo een stuk minder geworden. Als school moeten we nog eens goed nadenken hoe we dat kunnen oplossen.”

Desondanks is hij heel tevreden over de automaat. Het apparaat werkt prima, is makkelijk in onderhoud en eenvoudig schoon te houden. Uiteraard zijn er wel wat verbeterpunten, met name in de plaats en het aantal automaten. “We hebben 1.300 leerlingen, die met z’n allen 8 rolcontainers met afval per week produceren. De automaat staat in een hoek in de kantine. Als hij beter bereikbaar was en meer in het zicht zou staan, denk ik dat er meer afval in gegooid zou worden. En met dat grote aantal leerlingen moeten we misschien er zelfs wel meer dan één op deze locatie plaatsen.”

Zoeken naar prikkels

Leerlingen stimuleren om hun afval in de automaat te gooien is maatwerk, afhankelijk van de leeftijd van de leerlingen en de plek van de school in de wijk. De leerlingen bij Het Vlier zijn 15-20 jaar en hebben voldoende geld te besteden, dus ze moeten op een andere manier worden gemotiveerd. Harry Dekker: “Ze hebben bijna allemaal een baantje, dus voor een paar centen lopen ze niet naar de emballage-automaat. In een locatie waar de kinderen wat jonger zijn zal deze automaat veel effectiever zijn. Brugklassers hebben minder geld en zijn over het algemeen wat beter te sturen in hun gedrag.”

René Hissink zoekt oplossingen meer in samenwerking met ondernemers (supermarkten) en creativiteit. “Deze automaten kunnen 90 procent van het afvalprobleem in en rond scholen oplossen. Dat is goed voor het imago van de school. Het belangrijkst is dat je de leerlingen in beweging krijgt. Hoe, dat maakt niet uit: met een spaarsysteem, loterij, waardebonnen, muntjes, reductie van straffen, etc. Wij willen de scholen daar graag bij helpen, want ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is zo’n automaat bij de school neer te zetten zonder dat het de school wat kost.”

Bron: Piet Scheerhoorn, Schoolfacilities Schoonmaak- en Afvalbeheer (februari 2012)